Kategori: Video Etiketat: #HUMAN RIGHTS #GENDER EQUALITY
Karafila dhe dhurata “grash” – ja si mund të përmblidhet 8 Marsi nga një kënd. Nga ana tjetër - sot, gratë në mbarë Kosovën do të marshojnë kundër femicidit. Në një tjetër podcast për www.kosovotrustbuilding.com kemi biseduar me aktivisten Mirishahe Syla për Ditën Ndërkombëtare të Gruas, pozitën e gruas në Kosovë dhe problemet me të cilat ballafaqohen. Dëgjoni podcast-in më poshtë.
“Në një botë ideale, nëse të gjithë në botë do të ishin të barabartë, nuk do të duhej të kishim një ditë të veçantë për gratë apo burrat... Por duke qenë se nuk jetojmë në një botë ideale, por në këtë botë patriarkale, unë mendoni se 8 marsi është shumë i rëndësishëm, veçanërisht kur bëhet fjalë për një lloj kujtese se ku jemi sot dhe nga vijmë, ndaj është e rëndësishme të merrni pjesë në marshim, sepse nuk jemi ende aty ku duam të jemi. Tema për këtë vit, për fat të keq, sërish do të jetë femicide, sepse ky është një problem që ende ekziston në Kosovë. Në shoqërinë tonë, gratë vriten nga burrat për faktin e thjeshtë se janë gra”, tha Syla.
“Mendoj se kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të marshojmë dhe të protestojmë, sepse ne ende po përballemi me pyetjen themelore që nuk jemi të sigurt për të jetuar në këtë shoqëri për shkak të identitetit tonë gjinor ose sepse nuk jemi ende të sigurt në shtëpitë tona ku duhet të jemi më të sigurt, në rrugë, në shkollë dhe në punë dhe kudo”.
Ajo theksoi se obligim i institucioneve është mbrojtja e gruas dhe se dhuna ndaj gruas është normalizuar si në shoqëri ashtu edhe në institucione.
"Jo për të mbrojtur gruan si një klasë e veçantë shoqërore që ka nevojë për një lloj mbrojtjeje të veçantë, por shteti duhet të mbrojë çdo individ dhe t'i sigurojë atyre një jetë të lirë dhe të sigurt, gjë që kjo nuk ndodh me grate. Nëse ne nuk sigurojmë se femrat jetojnë ne paqe, sepse nuk jetojnë ne paqe, perderisa ti e di qe ti mund te jesh viktima e radhes dhe se nuk do te kete shtet që të të mbroje, dhe perderisa femrat nuk ndihen të sigurta dhe të lumtura dhe nuk munden, realisht e kuptojnë potencialin e tyre në këtë shoqëri, mendoj se e kuptojmë që kjo shoqëri nuk është krijuar për ne, ne jemi pjesë e saj, nuk mund ta mohojmë, ndaj duhet të përfitojmë nga gjithçka që ndodh në shoqëri”, shtoi ajo.
Syla problem tjetër e sheh mosrespektimin e të drejtave ekonomike të grave.
“Le të fillojmë me faktin se gratë nuk mund të gëzojnë të drejtën e trashëgimisë. Mendoj se këtu e shihni që gratë nuk konsiderohen si anëtare të barabarta të familjes, dhe më pas prek shoqërinë në tërësi, dhe më pas institucionet, dhe ne e dimë që me të drejta ekonomike janë edhe përfitimet e tjera që vijnë me të, përmirësimi i statusit social...”- shpjegoi bashkëbiseduesja jonë.
Rreth patriarkatit
Biseda jonë preku në mënyrë të pashmangshme patriarkatin.
"Në përgjithësi, sfida e parë e të gjithë të menduarit dhe aktivizmit feminist është të emërtojë problemin, diçka që konsiderohej kryesisht normale, dhe kjo është patriarkatin. Nuk mund të them nëse gratë e dinë se si patriarkati në të vërtetë ndikon në jetën e tyre, sepse shumica shpesh as që e njohin si të tillë, sepse paraqitet si një mënyrë jetese normale, dhe arsyet pse paraqitet si një mënyrë normale e jetesës ka të bëjë shumë me historinë dhe kush e ka shkruar,kush e ka paraqitur dhe kush e ka studiuar historin”, tha Syla, duke kujtuar njëkohësisht fenë, por edhe ndikimin e rregullave shoqërore që më parë ishin respektuar.
Kjo është arsyeja pse ajo thekson rëndësinë e mosmësimit, i cili, shton ajo, është një proces i vështirë:
“Ne kemi vetëm 13-14% të grave që ende punojnë në sferën publike dhe marrin rroga dhe pastaj ju keni një numër edhe më të vogël të grave 3-4% - që kanë një trashëgimi, që është një nga mënyrat kryesore në Kosovë, në shoqërinë tonë, të kenë akses në burimet ekonomike. Pra, shumica e grave këtu që nuk kanë akses në burimet ekonomike, nuk kanë asnjë pavarësi, varen nga dikush, duhet të çmësojnë diçka dhe kjo është shumë e vështirë."
"Kështu që ato as nuk e dinë se sa ndikon patriarkalizmi në jetën e tyre. Dhe nuk është për shkak të të menduarit të tyre individual apo ndonjë gjëje tjetër. Më shumë ka të bëjë me atë që u është 'servuar', si janë rritur. Po ashtu, ka përplasje të vazhdueshme brezash”, tha ajo.
Institucionet
Përveç atyre të rrënjosura në shoqëri - ekziston edhe problemi i moszbatimit të ligjit.
“Institucionet si reflektim i shoqërisë nuk mendojnë për zbatimin e ligjeve të veta kur bëhet fjalë për barazinë gjinore, veçanërisht dhunën me bazë gjinore, e cila ende është një nga krimet më të mëdha ndaj grave, sepse në ligjet tona dhuna me bazë gjinore, dhuna ndaj femrat në përgjithësi konsiderohet krim. Të gjitha format e dhunës konsiderohen krim, dhuna fizike, seksuale, emocionale, ekonomike, madje në vitin 2019 këtë e kemi pasur si pjesë e ligjit tonë penal, që ishte një zhvillim i ri”, shpjegoi ajo.
Megjithatë, shumë vepra mbeten të pandëshkuara.
Syla sqaron se për shkak të qëndrimit të institucioneve ndaj këtij problemi, femrat e kanë të vështirë të raportojnë dhunën, jo vetëm sepse mund të mos kenë informacione se si të
raportojnë atë, por edhe sepse nuk u besojnë institucioneve, prandaj nuk mendojnë ta raportojnë atë veçanërisht nëse janë të martuar dhe kanë fëmijë:
"Dhe për shkak se shumica prej tyre jetojnë në shtëpitë e burrave të tyre, sepse gratë në Kosovë nuk kanë shtëpi. Vetëm 17% e të gjitha pronave në Kosovë janë në pronësi të grave, dhe shumica prej tyre i blejnë në një farë mënyre, që nuk është rasti me burrat që sapo trashëguan pronën e tyre”.
"Pastaj ju keni rreth 1,000 deri në 1,500 raste të dhunës në familje të raportuara çdo vit në Kosovë, dhe pastaj shihni numrin e personave të arrestuar - zakonisht 400-500,pra, as 50% e atyre burrave nuk arrestohen. Imagjinoni, një grua mendon se ajo ka as 50% të shanseve, sepse ndoshta asgjë nuk do të ndodhë,dhe imagjinoni një grua që raporton dhunën dhe më pas duhet të jetojë përsëri në të njëjtin vend", tha bashkëbiseduesja jonë.
“Gjithçka që kërkojmë është gjëja themelore, e ajo është që institucionet të jenë të përgjegjshme dhe vetëm të bëjnë punën e tyre, që realisht t'i zbatojnë ato ligje”, shtoi ajo.
Arsimi, të drejtat ekonomike, të drejtat politike - këto janë gjërat që do t'i ndihmonin gratë të kenë një shoqëri me perspektivë karshi grave dhe ta zhvillojnë atë më tej nga këndvështrimi i gruas:
“Që ne kemi politika që janë krijuar në të vërtetë ashtu siç e shohim ne botën dhe në atë mënyrë ne mund të gëzojmë të drejtat tona, që është gjëja më themelore”.
