Kategori: Blogu Etiketat: #ENVIRONMENT
Mjedisi shërben si habitati i vetëm për të gjitha qeniet e gjalla, mbi të cilin ato mbështeten asnjë padiskutim. Po kështu, ekosistemet janë rritur shumë të varura nga banorët e tyre. Aktivitetet njerëzore janë shfaqur gradualisht si burime të rëndësishme të ndotjes, duke i shtyrë qeveritë të miratojnë politika që adresojnë këto shqetësime mjedisore dhe shëndetësore. Krizat si ndryshimi i klimës nënvizojnë nevojën urgjente për një "tranzicion të drejtë" dhe nxjerrin në pah pasojat e mungesës së tij. Kështu, është e qartë se bota duhet të kalojë drejt një rruge më të qëndrueshme dhe miqësore me mjedisin, e udhëhequr nga parimet e drejtësisë. Çështjet mjedisore shfaqen në një kontekst global dhe prekin të gjitha komunitetet dhe shoqëritë në mënyrë të barabartë.
Megjithatë, historikisht, grupet e margjinalizuara shpesh kanë mbetur prapa gjatë ndërrimeve ekonomike që synojnë të trajtojnë çështjet globale. Komunitetet vazhdojnë të luftojnë me papunësinë dhe paqëndrueshmërinë financiare për shkak të rënies së industrive të tilla si minierat e qymyrit, të cilat kanë mbështetur ekonomitë për breza. Duke e njohur këtë, një "tranzicion i drejtë" synon të shpërndajë në mënyrë të drejtë kostot dhe përfitimet e ndryshimeve mjedisore. Një tranzicion i tillë përfshin domosdoshmërinë për ndryshim duke e shtrirë transformimin tek të gjithë individët që varen nga sektorët që evoluojnë me shpejtësi. Duke qenë se ndryshimet në shkallë të gjerë sjellin pasoja të shumta të padrejta, një "tranzicion i drejtë" përpiqet të zhvillojë strategji që zbusin humbjet për të gjithë. Më e rëndësishmja, ai kërkon të sigurojë trajtim të drejtë për ata që janë të gatshëm të pranojnë ndryshimin për përmirësimin e shoqërisë.
Duke pasur parasysh statusin e saj si një vend pas konfliktit dhe një vend në zhvillim, Kosova përballet me dilemën e zgjedhjes së zhvillimit ekonomik në vend të të qenit pro mjedisit për shkak të kufizimeve të burimeve. Megjithatë, mbështetja e Kosovës në thëngjill ka qenë historikisht dhe thelbësore në sigurimin e energjisë elektrike dhe ka nxitur progresin ekonomik, por nga ana tjetër ka kushtuar ndjeshëm mjedisin dhe shëndetin tonë.
Obiliq është një zonë e pasur me linjit, e cila ka dekada të tëra që i nënshtrohet nxjerrjes së thëngjillit, i cili operon në dy termocentrale të quajtura “Kosova A” dhe “Kosova B”, të qënit qendrat e këtij procesi. Ky shërben si një treg pune për të gjithë ata që jetojnë në komunitet dhe komunitetet përreth. Që kur këto termocentrale janë vënë në funksion të plotë, ato nuk kanë marrë mirëmbajtje rigoroze apo përmirësime teknologjike, gjë që ka rezultuar në operime të mëdha. Gjithashtu, nga ky proces është ndikuar edhe komuniteti, jo vetëm nga zgjerimi i minierave, por edhe nga ndikimet shëndetësore, duke thënë se shumica e banorëve të fshatit vuajnë nga sëmundje të frymëmarrjes apo forma të ndryshme kanceri.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), ekziston një lidhje e mirëvendosur midis ndotjes së mjedisit dhe dëmtimit të shëndetit. Shumica e rasteve rezultojnë me sëmundje respiratore, kardiovaskulare dhe kanceroze, të cilat në komunën e Obiliqit janë rreth 30 për qind më të larta se në rajon për banor. Përtej shëndetit dhe mirëqenies, sipas statistikave, banorët e këtij komuniteti e konsiderojnë konceptin e “tranzicionit të drejtë” një kërcënim për vendin e tyre të punës dhe për mirëqenien e tyre ekonomike. Për më tepër, është gjithashtu e nevojshme të sigurohet që ata, mjetet e jetesës së të cilëve varen nga sektorë si industritë e karburanteve fosile, të mos injorohen, por të ju përshtaten nevojave emergjente. Në rastin e Kosovës, një vend pas konfliktit, çështjet e varfërisë, korrupsionit dhe kornizave të dobëta institucionale kërkojnë vëmendje të pandarë. Megjithatë, politikëbërësit aktualë duhet të ndryshojnë qasjen e tyre drejt përdorimit të politikave të energjisë dhe mjedisit në zgjidhjet për këtë të fundit.
Studimet dhe statistikat e kryera nga organizata të ndryshme ndërkombëtare për energjinë tregojnë se Kosova posedon jo vetëm potencial të rëndësishëm teknik për energjinë e ripërtëritshme diellore, por edhe për energjinë hidrike dhe të erës. Është evidente se duke i shfrytëzuar këto përparësi natyrore, vendi ynë mund të kultivojë tregje të reja të punës, duke ofruar mundësi shtesë për punë, të cilat janë inovative dhe të qëndrueshme për zhvillimin e përgjithshëm të Kosovës.
Duke zbatuar kornizën e duhur dhe politikëbërjen, "tranzicioni i drejtë" do ta transformonte Obilicin nga një "katastrofë" e minierave të qymyrit në një komunitet të qëndrueshëm mjedisor dhe ekonomikisht të lulëzuar. Kosova duhet të pranojë një të ardhme të karakterizuar nga qëndrueshmëri, barazi dhe prosperitet për t'iu përmbajtur ndryshimeve globale. Është jo vetëm e dëshirueshme, por edhe e nevojshme të sigurohet mirëqenia e brezave të tanishëm dhe të ardhshëm nëpërmjet një “tranzicioni të drejtë”.
