Kategori: Blogu Organizatat: NGO Mundesia Etiketat:
Sipas statistikave të fundit në dispozicion, dy të tretat e popullsisë në Kosovë janë të aftë për punë. Sektorët ekonomikë me normat më të larta të punësimit janë tregtia dhe prodhimi. Shkalla më e theksuar e papunësisë është në grupmoshat 15-24 vjeç, ndërsa papunësia është më e theksuar te femrat. Nga ana tjetër, në tremujorin e tretë të vitit 2021 janë regjistruar gjithsej 2479 kompani. Të rinjtë, por edhe burrat dhe gratë, pavarësisht moshës, vendosin të hapin një mikro biznes.
Deri diku, ky vendim kontribuon në faktin se nevojiten më pak investime për lëndët e para dhe pajisje dhe më shumë përpjekje, të cilat ata që kanë nisur hapat e sipërmarrjes janë të gatshëm të japin. Dhe ndodhi një pengesë shtesë. Pandemia e Covid-19 dhe gjendja e jashtëzakonshme gati dyvjeçare kanë një ndikim të madh në ekonomi.
Çfarë lloj të pronarëve të mikro bizneseve në Kosovë po përballen me situatën aktuale? A përballen me të njëjtat sfida edhe ata nga veriu, por edhe nga jugu? A bashkëpunojnë ata me njëri-tjetrin?
Besfort Kosova (Mikona Soap) nga Mitrovica Jugore, është i angazhuar në prodhimin e sapunëve të bazuar në përbërës natyralë dhe vajra të cilësisë së lartë, si vaji ekstra i virgjër i ullirit dhe kokosit dhe përdoren në trajtimin e shumë sëmundjeve të lëkurës.
Mundi që ai investon shihet nga ngjyra, format, por edhe aroma e sapunit dhe paketimi i jep një bukuri të veçantë këtyre punimeve tashmë unike.
“Ata kanë rezultuar të suksesshëm në luftimin e psoriazës, ekzemës, akneve, likenit, zbokthit dhe njollave. Ndër të tjera, kundër këtyre sëmundjeve përdoret kryesisht sapuni ynë me shafran të Indisë dhe kanellë ose kurkuma dhe karafil, si dhe sapuni me rozmarinë. Për më tepër, sapunët janë miqësorë me mjedisin dhe treten pa lënë mbetje kimike. Puna me sapunët e punuar me dorë mund të jetë sfiduese, sepse gjithçka duhet bërë me dorë dhe duhet kohë që sapuni të shërohet natyrshëm”, shpjegon bashkëbiseduesi ynë.
Dhjetëra kilometra larg, Aleksandar Stajiq nga Gornji Kusac, është pronar i një punishteje për prodhimin e objekteve të ndryshme prej druri. Nga laptopët prej druri – lodra për më të vegjlit, deri te sendet dekorative si shtëpi prej druri, unaza pecetash, modele, varëse...
“Bëj modele, shatërvanë mini dhomash, ikona të laminuara. Dhe nga viti i kaluar, përveç blerjes së laserëve CNC për dru, kam filluar të bëj edhe sende dekorative”, shton Stajić.
Sektori civil e ka njohur gjithashtu rëndësinë e stimujve për bizneset mikro. Organizata Mundesia nga Mitrovica e Jugut i kushton vëmendje të veçantë fuqizimit ekonomik të grave. Bujqësia, zejtaria, prodhimi i ëmbëlsirave, veshjet dimërore, rrobaqepësia... Ka një gamë të tërë gjërash me të cilat janë duke punuar gratë që mbështeten nga kjo organizatë.
“Situata me pandeminë ka prekur çdo fushë, e veçanërisht bizneset e këtij lloji, sepse njerëzit janë më të interesuar për produkte të tjera të nevojshme për jetën, si ushqimi p.sh. Pra, jo shumë njerëz janë të interesuar të blejnë punime artizanale”, thotë Hasime Tahiri-Hasani.
“Pronarët e bizneseve u prekën rëndë nga pandemia, pasi biznesi u ndërpre disa herë dhe u rrezikuan shitjet. “Bizneset e vogla vendore kanë nevojë për më shumë programe stimuluese nga qeveria dhe më shumë subvencione dhe lehtësime tatimore”, shpjegon Besfort Kosova.
Si një nga sfidat me të cilat përballet, Stajiq thekson prokurimin e materialeve, por edhe mungesën e vetëdijes për vlerën e punës manuale.
“Njerëzit tanë dinë pak për vlerën e artizanatit dhe për këtë arsye bleva një lazer CNC, i cili ma bën punën shumë më të lehtë dhe më të shpejtë, dhe mallrat e mia i shes kryesisht në Serbi, përmes internetit”, shtoi ai.
Ajo që është e sigurt, pavarësisht nga pengesat, është se fuqizimi ekonomik është i rëndësishëm jo vetëm si, për shembull, një masë parandaluese për parandalimin e dhunës ndaj grave, por edhe si një nxitje për përparim më të mirë ekonomik për shoqërinë në tërësi, pavarësisht nga komuniteti i qytetarët po vijnë. Kjo është veçanërisht e dukshme tani që pandemia dhe rritja e çmimeve po rrezikojnë më tej mirëqenien ekonomike.
Por rrjetëzimi dhe bashkëpunimi janë një vlerë dhe mundësi e shtuar për bizneset e vogla.
“Kemi bashkëpunim me partnerë nga veriu dhe mund të them se ky bashkëpunim është shumë i mirë”, thotë Hasime Tahiri-Hasani nga Mundesia.
Besfort Kosova gjithashtu thekson rëndësinë e lidhjes së komuniteteve dhe ofrimit të një baze të përbashkët për shkëmbimin e mallrave dhe vendeve për rrjetëzim.
“Pse të mos krijohet një treg i përhershëm multietnik për prodhimet vendore që do të krijonte një ndikim pozitiv ekonomik në komunitet dhe do të ndihmonte aktivitetin ekonomik që të forcohet dhe në këtë mënyrë të zvogëlohet varësia nga importi dhe të krijohet pasuri më e madhe për popullatën vendase”, thotë Besfort Kosova.
"Për më tepër, bizneset lokale kanë nevojë për më shumë mundësi bashkëpunimi për të zgjeruar prodhimin e tyre dhe për të përmirësuar duke rritur cilësinë e produkteve të tyre. Pronarët e bizneseve lokale kanë nevojë për më shumë mundësi rrjeti dhe për të krijuar më shumë mundësi biznesi dhe për të hapur mundësi të reja tregtare. Së fundi, vendosja e produkteve dhe tregjet e sigurimeve për Produktet vendase janë më të rëndësishmet”, përfundon ai.
